خوشک و برایانی بەڕێز ئێوارەتان باش

 من لە بوارە مێژووییەکانی باسەکە خۆ دەبوێرم  و  بە خێرایی دەچمە سەر چەند خاڵێک، تەرکیز دەکەم.  چوونکە  برایانی بەڕێز لە پێشنوەڕۆدا باسی پێناسەی پرسی کورد، ئەوانەیان بە تێر و تەسەلی کرد من ناگەڕێمەوە سەرێ. لەوێوە دەست پێدەکەم  لە پانێلی پێشوودا برایانم لە باکووری کوردستان بە گێڕانەوەی کۆمەڵێ بەسەرهاتی شەخسی خۆیان، کردیانە سیمبۆلێک بۆ دەربڕینی موعاناتی نەتەوەی کورد لە باکووری کوردستان. ئەمنیش لەوە دەست پێدەکەم  من ڕۆڵەی پارچەیەکی کوردستانم واتە ڕۆژ‌هەڵاتی کوردستان، کە لە ماوەی ١٥ رۆژی رابردوودا ٣ لاوی زیندانییکراوی نەتەوەی ئێمە تەنیا و تەنیا بەتاوانی کورد بوون هەڵواسراون و لە سێدارە دراون و هەروها زیاتر لە ٢٠ لاوی دیکە حوکمی لە سێدارەدانیان هەر بەو تاوانە لەسەرە.

من چاوەڕوان بووم کە لەم کۆنفرانسەدا هەر لە سەرەتاوە ئەم باسە ئاماژەی پێبکرێ  چوونکی ئەو پەتەی دەکرێتە مل هەر ئینسانێکی کورد کوشتنی کورد بە گشتییە، کوشتنی کوردستانە بە گشتی  هیوادارم ئەم کەمووکوڕییە لە کۆتایی بڕیارنامەی کۆنفڕانسدا قەرەبوو بکرێتەوە، کە کۆنفڕانس داوا بکا کە  گووشار بخاتە سەر دەوڵەتی ئێران کە دەست لە ئێعدامی ڕۆڵەی کورد هەڵبگرێت.

بەڵام کێشەکە لە کوێوە سەری هەڵداوە؟ کێشەکە لەو مۆدێلە لە دەوڵەتەوە سەری هەڵداوە کە لە دوا شەڕی یەکەمی جیهانی لە ناوچەکەدا پێکهات، واتە مۆدێلی دەوڵەت- نەتەوە کە تێیدا نەتەوەیەکی باڵادەست بوو بە خاوەن سەروەریی، سیادە و سوێنێتیی، کە لەبیری سیاسییدا بابەتێکی زۆر گرینگە و ئەوانی دیکە  و یەک لەوان کورد لە مافی دیاریکردنی چارەنووس  و حەقی حاکمییەت  لەسەر ئاو و خاک نیشتمانی خۆی مەحرووم کرا. ئەمە کاکڵی کێشەکەیە.

 دیارە  بە پێی یاسایەک، ئەسڵێکی یاسایی هەیە کە دەبێ هەموو پرسەکان هەموو کێشەکان بگەڕێنەوە سەر ئەسڵی خۆی.  کێشەی کورد دەبێ بگەڕێتەوە سەر ئەسڵی خۆی بۆ چارەسەرکردن.  ئەسڵی خۆی چییە بریتی  لەوەیە مافی دیاریکردنی چارەنووس  کە یەکێکە لە ئەسڵەکانی  UN  قبووڵ کراوە کە هەموو نەتەوەکان بە یەکسانی  هەن و مافیان یەکسانە لە بڕیاردانی چارەنووسی  خۆیاندا. بۆیە ئەمن وەکوو مۆدیلێ لە چارەسەر شتێکی دیکە بێجگە لەوەی کە  یاسای نێودەوڵەتی  لە چەند بەڵگەنامەی گرینگی نێودەڵەتی دا پەسندی کردووە ناڵیم، ئەویش داننانی یان ئێعتێرافی دەوڵەتەکانی ناوچەکە تورکیا، ئێران، عێراق و سوریا، سەرفی نەزەر لەوەی کە چ سیستمێکی سیاسی  ئەو دەوڵەتانە بەڕێوەدەبێ،  بە مافی دیاریکردنی چارەنووسی  نەتەوەیی کورد دایە  لەو حاڵەتەدایە کە کورد دەتوانێ لە ڕێگای  ئامرازێکی فەوقە دیموکراتیکەوە کە پێی دەڵێن ڕێفراندۆم  بڕیار لە چارەنووسی خۆی  بدات و چیدیکە ئێمە شتێکمان  بە ناوی پرسی کورد لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست نەمێنێت  و کورد بۆ خۆی بڕیار بدات چۆن دەژی و پێوەندیی خۆی  دەگەڵ ئەو دەوڵەتانە و ئەو نەتەوانەی کە دراوسێین  چۆن ڕێکبخات.

بەڵام وەکوو  پرۆژەی موشەخەس و دیار کە ئێمە باسی دەکەین  پرۆژەی ئاشتییە لە تورکیا یا باکووری کوردستان  لە ڕوانگەی ئێمەوە ئەمە هەنگاوێکی  گرینگ بووە کە لەبناغەڕا بەرهەمی خەبات و تێکۆشانی نەتەوەی ئێمە بووە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، بەرهەمی خەبات و تێکۆشانی  ڕۆڵەکانی کورد بووە لە باکووری کوردستان، بەڵام هاوکات  عەقڵێکی تازە پێگەیشتوو لە  سیستمی فکری و سیاسی لە تورکیا دا بەڕادەیەکی  جیاواز  لەوانی پێشوو ئەم دیاردەیەی هەزم کردووە  و بە ڕادەیەک قبووڵی کردووە و بەڕادەیەکیش هەنگاوی بۆ چارەسەر کردن هەڵگرتووەتەوە، کە دیارە ناتوانین  جارێ ناوی بنێین چارەسەریی، بەڵکوو تەنیا دەتوانین بڵێین کرانەوەیەک بە  ڕووی  پرسی کورد دایە.

 ئەم پرۆسەیە  بە بۆچوونی من بەرهەمی سێ گۆڕاوە، یەکی  خودی کورد لە باکووری کوردستان  و کورد لە هەرێمی کوردستان و حکومەتی ئاکەپە AKP ، کە پێکەوە ئەم پرۆسەیان  ئیدارە کردووە  و پێوەندی و کاریگەرییان  لەسەر یەکتر هەبووە، لەم پرۆسەیەدا  ناحیسابییە ئەگەر  دەوری هەرێمی کوردستان و دەوری سەرکردە سیاسییەکانی  ئەو پارچەیەی کوردستان لە خەمڵینی ئەم پرۆژەیە و ئەم هەنگاوە دا لەبەر چاونەگیرێ،  لەوان جەنابی مام جەلال کەبەداخەوە کە ئێستا نەخۆشە و هیوادارم بە سڵامەتی بگەڕێتەوە، دەوری سەرۆک بارزانی  کە دەور و پێگەیەکی گرنگی لە پرۆسەکەدا یاریی کردووە و بێگومان سەرکەوتنی ئەو پرۆسەیە هەر ئەوەندەی کە پێوەندیی بە  بەڕێز ئۆجەلانەوە هەیە ئەوەندەش گرینگە کە دەوری سەرۆک بارزانی تێیدا بەردەوام بێت و سەرەنجام ئەم پرۆژەیە ببێتە شتێکی عەمەلی و هەروەها هەموو پێکهاتە سیاسییەکانی هەرێمی کوردستان کە یاریکەری گۆڕەپانی سیاسی  ئەو بەشە لە کوردستانن.

بە  بۆچوونی ئێمە پرۆژەی ئاشتی  و کرانەوە بەسەر کورد دا بۆ دەوڵەتی تورکیا دەرفەتە نەک هەڕەشە، بە چارەسەر کردنی ئەم کێشەیە و بە هەنگاوهەڵێنانەوەی دەوڵەتی تورکیا بۆ چارەسەرکردنی ئەم کێشەیە دەتوانم بڵێم سنووری مەعنەوی دەوڵەتی تورکیا تا زۆر لە سنوورەکانی خۆی  دەڕوا، کوردی ڕۆژهەڵات پشتیوانیی لێدەکا، کوردی رۆژاوا پشتیوانیی لێدەکا، کوردی باشوور پشتیوانی لێدەکا و کەشوهەوایەکی لەبار دەخەمڵێ بۆ ئەوەی کە نەک هەر کوردی باکوور و دەوڵەتی تورکیا، بەڵکوو کورد بە گشتیی  لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەگەڵ دەوڵەتی تورکیا بچنە نێو  جۆرێکی دیکە لە پێوەندییەوە  کە ئەم پێوەندییە خێر و بێری بۆ دەوڵەتی تورکیاش هەیە و بۆ نەتەوەی کوردیش لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست هەیە. کاتێک باس لە دەوڵەتی تورکیا دەکەم  ئەو جیاوازییەم لە بیرە کە  ئێستا حکومەتە - AKP یە کە ئەم پرۆژەیە ئیدارە دەکا، بەڵام پێویستە کاری بۆ بکرێت کە  ئەمە  لە ئاستی حیزبێک و کابینەیەکی حکومەتی دەربچێ و ببێیتە پرۆژەی گشتی دەوڵەت لە یاسای بنەڕەتی دا ڕەنگ بداتەوە و ئەو کەم و کۆڕییانەی لەو پرۆژەداهەیە یا  هەنگاوە دا هەیە هەرچی زووتر پڕ بکرێتەوە.

پێویستە کە  ئەو سستیەی کە  تێکەوتووە چارسەر بکرێ، هەنگاوی ئازایانەی بۆ هەڵگیرێتەوە و هەموو کورد پشتیوانی لەو پرۆژەیە دەکا بەمەرجێ کە پرۆژەیەکی  تاکتیکی نەبێ و پرۆژەیەکی ستراتیژی بێت.  لە بەرامبەر دەوریPKK   یان کەجەکە لە قبووڵکردنی ئەم پرۆسەیە لە بردنە دەرێی هێزەکانی گەریلا لە باکووری کوردستان و پاشەکشە پێکردنیان، ئازایەتیەک  بووە کە نابێ لە بیر بکرێ و دەبێ پشتیوانی لێبکرێت و  ئێستاش پێویستە کەجەکە دان بە خۆدا گرتنی زیاتری هەبێ بەرامبەر  ئەو سستیەی کە لە  پرۆژەکە  کەوتووە، دەست پێکردنەوەی شەڕ ئەوەندەی کە لە قازانجی ترکیا نییە، ئەوەندەش لە قازانجی کورد نییە و پێویستە کەجەکە لەو دەرفەتەی کە لە ئاستی نێودەوڵەتی دا بۆی درووست بووە، بۆ ئەوەی ئیتیهامی تێرۆری لەسەر لابچێ، بۆ ئەوەی دەرگای پێوەندییەکانی ئەمریکا و ئوروپای بۆ بکرێتەوە، لەو دەرفەتە بەباشی کەڵکوەربگرێ بۆ بردنە پێشێی دۆزی کورد، کوردی رۆژهەلات ئەگەرچی ئێستا خۆی بە کۆمەڵێک فاکتەر، حاڵەتێکی چالاکی نییە و پرسەکەی، پرسێکی چالاک نییە، بەڵام چاوی لە دیاربەکرە، چاوی لە هەولێرە، چاوی لە قامیشلووە کە خوشک و براکانی لەو پارچەیەی کوردستان  بتوانن سەربکەون و بتوانن ماف و ئازادییەکانی خۆیان بەدەست بێنن.

ئێمە تەئکید لەسەر ئەوە دەکەینەوە کە بە چارەسەر کردنی یان بە هەنگاو هەڵگرتنەوە و خێرایی پێدان بەو پرۆژەیەی کە  لە تورکیا هەیە لە نێوان حکومەتی تورکیا و لە نێوان ئیمرالیدا لە نێوان حکومەتی تورکیا و  بەڕێز ئۆجەلاندا هەیە، کورد لە هەموو پارچەکانی پشتیوانیی لێدەکات و دەبێتە کەشووهەوایەکی لەبار بۆ ئەوەی چیدیکە خوێنی ڕۆڵەی کورد و ڕۆڵەی تورک لە هیچ لایەکەوە نەڕژێ و هەرێمەکە بە پێشکەوتن و پەرەسەندن دا تێبپەڕێت.

جارێکی دیکە من سوپاسی ئێوەی بەڕێز دەکەم بۆ گوێ گرتنتان. سوپاس بۆ رێکخەرانی کۆنفڕانسەکە و ئەگەر پرسیارێک هەبێ جوابی دەدەینەوە. دیارە لە ١٠ دەقیقەدا باس لەو مەوزوعە زۆر زەحمەتە چوونکە ئینسان دەبێ هەر بەو شێوەیە  بە خاڵ بیڵێ و هیوادارم کە توانیبێتم کە مەبەستەکانم  بپێکم.

19 خەزەڵوەری 2713

10 نۆڤامبری 2013